خون ریزی دستگاه گوارش ( بزرگسالان )

خون ریزی در اثر صدمه موضعی یا تحریکانی ایجاد می شود که سبب خراش یا زخم مخاط دستگاه گوارش می شود.

خون ریزی های دستگاه گوارش به دو دسته با منشأ فوقانی و تحتانی تقسیم می شوند.  خون ریزی هایی که در قسمت اثنی عشر به بالا رخ داده باشند، خون ریزی دستگاه گوارش فوقانی نامیده می شوند.

 نشانه های خون ریزی :

خون ریزی گوارشی به 5 شکل زیر می تواند ظاهر شود:

1-     استفراغ خون روشن با موادی با زمینه قهوه ای که نشانه خون ریزی قسمت فوقانی دستگاه گوارش است.

2-  مدفوع قیری و بدبو ، این نوع مدفوع که ملنا نام دارد بر وجود خون حداقل به مدت 14 ساعت در دستگاه گوارش دلالت می کند.

3-  عبور خون قرمز روشن یا خرمائی مایل به قرمز در مدفوع که این تظاهر بیشتر مربوط به خون ریزی قسمت تحتانی دستگاه گوارش است. اگر چه در خون ریزی های  وسیع دستگاه گوارش فوقانی نیز چنین تظاهری می تواند وجود داشته باشد.

4-  خون ریزی مخفی گوارشی که در آزمایشات اختصاصی مربوط به مدفوع تشخیص داده می شود. این نوع خون ریزی بیشتر نشانه تومورهای دستگاه گوارشی است که معمولاً با علائمی نظیر کاهش وزن و علائم کم خونی مزمن همراه است.

البته موارد دیگر نیز می توانند سبب خون ریزی مخفی گوارشی شوند.

5-  علائم از دست دادن خون یا کم خونی مانند سیاهی رفتن چشم، سنکوپ، درد قفسه سینه یا تنگی نفس. این علائم می توانند تنها علائم خون ریزی باشند. 

علت های خون ریزی گوارشی :

بیماری هایی که موجب خون ریزی گوارشی فوقانی می شوند عبارتند از :

زخم های معده واثنی عشر، واریسهای گوارشی ( عمدتاً در اثر مشکلات کبدی و عروق مربوط به آن ایجاد می شوند )، خراشیدگی های مخاط معده و یا اثنی عشر ، خراشیدگی های التهابی مری، بدخیمی ها و دلایل نا معلوم.

- شایعترین علت خون ریزی با منشاء روده کوچک، گشاد شدگی غیر طبیعی عروقی و تورمورها است. مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی نیز می تواند با ایجاد خراشیدگی و زخم در روده کوچک، باعث خون ریزی مزمن و نامعلوم گوارشی شود.

- علل خون ریزی با منشأ روده بزرگ ، همورئید (بواسیر ) زخم های مقعد، بیرون زدگی جداره روده، گشاد شدگی غیر طبیعی عروقی، سرطان های گوارشی و التهاب روده است. نکته : یکی از علل شایع خون ریزی های گوارشی ، استفاده بی رویه از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مثل مفنامیک اسید ، دیکلوفناک ، بروفن ، پیروکسیکام و... ) است. به همین دلیل، این داروها باید فقط با مشاوره پزشک و به مقدار لازم مصرف شوند.

 علائم ویافته ها:

اگرچه شروع خون ریزی ممکن است در ارتباط با خستگی، تنش، فشار عصبی، عفونت دستگاه گوارش فوقانی، بی احتیاطی در رژیم غذائی، مصرف الکل و یا داروهای محرک باشد، ولی ممکن است بدون وجود هیچ عامل مستعد کننده مشخصی نیز بروز کند. علائم و یافته ها به شدت خون ریزی بستگی دارد.

در خون ریزی خفیف و کم (کمتر از 500 میلی لیتر ) بیمار ممکن است فقط دچار کمی ضعف وتعریق شود.

خون ریزیهای قابل توجه منجر به تغییر در وضعیت ضربان قلب و فشار خون می شوند همچنین بیماران عموماً با ضعف ، سرگیجه ،تنگی نفس ، درد کرامپی شکم واسهال مراجعه می کنند. از دست دادن شدید خون ( بیش از یک لیتر خون در 24 ساعت ) ممکن است سبب بروز علائم شوک شود.

 درمان :زمانی که بیمار، با خون ریزی گوارشی مراجعه می کند، پس از ثابت کردن علائم حیاتی بیمار از طریق مایع درمانی مناسب، برای بیمار لوله معده گذاشته می شود، شستشوی معده انجام می شود و وضعیت شدت خون ریزی بیمار تخمین زده می شود.پس از آن برای تشخیص و درمان خون ریزی، به تشخیص و صلاحدید پزشک و توسط پزشک، بسته به منشأ خون ریزی، اندوسکوپی، سیگموئید سکوپی و یا کولونوسکوپی انجام می شود.لازم به ذکر است که گاهی اوقات مداخلات طبی به بیمار کمک نمی کند و مداخله جراحی مورد نیاز است. توجه :علیرغم اینکه اغلب موارد، خون ریزی های گوارشی در اثر بیماری های خوش خیم اتفاق می افتد، ولی بیماران باید حتماً از نظر بدخیمی مورد بررسی قرار گیرند. به عنوان مثال در خون ریزی دستگاه گوارش تحتانی فقط نباید همورئید (بواسیر ) را مد نظر قرار داد وسایر موارد نیز باید بررسی شود. 

تخصص مربوطه : پزشکان متخصص داخلی و فوق تخصصین بیماری های گوارش.

خون‌ريزي‌هاي گوارشي؛ علل و راه‌حل

خون‌ريزي از مجراي گوارشي يکي از شايع‌ترين مشکلاتي است که بيماران را مضطرب و وحشت‌زده به اورژانس مي‌کشاند. يکي از مهم ترين نکاتي که پزشک در اورژانس از بيمار مبتلا به خون‌ريزي دستگاه گوارش سوال مي‌کند، اين است که اين خون‌ريزي از دستگاه گوارش فوقاني است يا تحتاني.

براي آشنايي بيشتر با اين مشکل و شيوه درمان آن با دکتر ايرج‌ خسرونيا، رئيس انجمن متخصصان داخلي ايران گفتگوي زير انجام شده است تا اطلاعات‌مان را در اين زمينه افزايش دهيم.

چطور مي‌فهميم فردي دچار خون‌ريزي دستگاه گوارش شده است؟

استفراغ خوني، وجود خون قرمز در مدفوع و مدفوع سياه رنگ از علايم خون‌ريزي دستگاه گوارش هستند.

خون‌ريزي مجراي گوارش علل مختلفي دارد، از قبيل: زخم گوارشي، التهاب معده، واريس مري، آسيب مري، التهاب زخمي روده بزرگ، توده‌هاي سرطاني و هموروئيد.

مدفوع قرمز يا قرمز- قهوه‌اي نشان‌دهنده چه مشکلاتي است؟

اين علامت مي‌تواند نشان‌دهنده چند مشکل باشد؛ به طور مثال پوليپ روده بزرگ، سرطان، بيماري کرون يا کوليت اولسراتيو.

يکي از علل شايع‌تر خون‌ريزي‌هاي شديد مقعدي در افراد بالاي 60 سال، خون‌ريزي معده يا دوازدهه است به خصوص اگر خون‌ريزي سريع و شديد باشد. خون‌ريزي آهسته‌اي که از معده يا دوازدهه منشا مي‌گيرد و از مجراي روده عبور مي‌کند، موجب سياه شدن مدفوع مي‌گردد.

البته خوردن شيرين‌بيان يا ترکيبات آهن نيز مي‌تواند باعث سياه شدن رنگ مدفوع شود.

در صورت وجود خون در مدفوع چه کار کنيم؟

اگر متوجه وجود خون در مدفوع خود يا در سنگ توالت شديد، هر چه زودتر به اورژانس مراجعه کنيد. منشا خون‌ريزي ممکن است مشکل ساده‌اي مثل هموروئيد (بواسير) باشد، اما شما بايد از عدم وجود حالات جدي‌تري مانند سرطان روده بزرگ مطمئن شويد.

استفراغ‌هاي خوني چه تشخيص‌هايي را مطرح مي‌کنند؟

خون استفراغ شده مطرح‌کننده خون‌ريزي از مري، معده يا قسمت فوقاني روده کوچک (دوازده) است.

خون‌ريزي بخش‌هايي از روده که پايين‌تر از دوازدهه قرار دارند، معمولا به سمت بالا، يعني به معده بازنمي‌گردد، بلکه وارد مدفوع مي‌شود.

استفراغ خون با رنگ قرمز روشن نيز نشان مي‌دهد که خون‌ريزي تنها مدت کوتاهي قبل از بروز استفراغ آغاز شده است.

خوني که مدت زمان طولاني‌تر در معده باقي ‌مانده باشد، معمولا قرمز تيره يا قهوه‌اي رنگ است، يا شبيه تفاله ي ته‌نشين شده ي قهوه است.

خون‌ريزي‌هاي دستگاه گوارش چطور تشخيص داده مي‌شوند؟

در خون‌ريزي قسمت فوقاني مجراي گوارش، پزشک از روشي به نام آندوسکوپي مجراي فوقاني استفاده مي‌کند. در اين روش يک لوله فيبر نوري کوچک از طريق مري پايين فرستاده شده و وارد معده مي‌گردد تا محل خون‌ريزي را کشف کند.

در خون‌ريزي‌هاي مجراي گوارش تحتاني پزشک ممکن است از کولونوسکوپي استفاده کند. کولونوسکوپي مشابه اندوسکوپي فوقاني است اما لوله آن از طريق مقعد وارد شده و در درون معده بزرگ به سمت بالا هدايت مي‌شود.

در اغلب موارد تشخيص وجود خون در مدفوع فقط از طريق انجام تست‌هاي آزمايشگاهي امکان‌پذير است، زيرا مقدار خون، کمتر از مقداري است که قابل رويت باشد و به اين حالت "خون مخفي" گفته مي‌شود.

درمان خون‌ريزي‌هاي دستگاه گوارش چگونه صورت مي‌گيرد؟

درمان بستگي به علت و شدت خون‌ريزي دارد.

در خون‌ريزي واريس مري ممکن است از روش‌هاي گوناگوني براي توقف خون‌ريزي استفاده شود.

اگر خون‌ريزي از يک ديورتيکول منشا گرفته باشد، تزريق مستقيم دارو به داخل سرخرگ تغذيه کننده آن مي‌تواند خون‌ريزي را متوقف کند.

در خون‌ريزي ناشي از زخم، گاستريت ( التهاب معده) ، پوليپ‌ها يا بواسير (هموروئيد) درمان عامل زمينه‌اي در اغلب موارد باعث توقف خون‌ريزي مي‌شود.

گاهي اوقات با استفاده از جريان الکتريکي يا نور ليزر که از طريق يک اندوسکوپ به محل منتقل مي‌شود، مي‌توان خون‌ريزي معده، دوازدهه يا روده بزرگ را متوقف ساخت.

در مواردي که خون‌ريزي به اين درمان‌ها پاسخ نمي‌دهد، عمل جراحي ضرورت مي‌يابد.

دکتر مجيد سلطاني

*مطالب مرتبط:

تشخيص ودرمان زخم پپتيک (گوارش)

زخم در دستگاه گوارش

زخم پپتيک (زخم گوارشي)

تغذيه مبتلايان به زخم گوارشي